Onlangs was ik bij twee inspirerende bijeenkomsten van het lectoraat Jeugd en Gezin over het onderzoek naar professioneel ouderschap van gezinshuisouders dat het lectoraat sinds 2012 uitvoert. Tijdens dat onderzoek bleken gezinshuisouders meer op ‘doen’ en handelen gericht dan op het reflecteren op dilemma’s en lastige situaties. Iets wat ik vaker zie bij jeugdprofessionals. Terwijl het juist in deze turbulente tijd van belang is dat professionals tijd blijven maken voor reflectie.
In het onderzoek naar ouderschap nemen de onderzoekers interacties onder de loep tussen gezinshuisouders en de pubers die bij hen opgroeien. Daarvoor spraken ze ruim dertig gezinshuisouders in focusgroepen en maakten ze in verschillende gezinshuizen drie weken lang video-opnames rond het eten. Het viel de onderzoekers op dat de gezinshuisouders uiterst bescheiden zijn over hun kunnen, terwijl op de video’s de mooiste interacties te zien zijn. Tijdens de focusgroepen kwam een aantal gezinshuisouders tot weinig reflectie op de dilemma’s en lastige situaties die ze in hun gezinshuis tegenkomen. De gezinshuisouders zijn met name gericht op handelen en nemen weinig tijd om daarop te reflecteren vanaf een afstandje.
Jeugdbeschermers
Ik vond deze bevinding uiterst herkenbaar. Vanuit VanMontfoort ben ik al een tijdje betrokken bij de vernieuwing van de jeugdbescherming. We begeleiden teams van jeugdbeschermers bij het vormgeven van deze vernieuwing in de praktijk. Het gaat bijvoorbeeld om het betrekken van het netwerk rond kinderen bij de uitvoering van een ondertoezichtstelling. Belangrijk bij de begeleiding van de teams is het stimuleren van reflectie. Ook veel jeugdbeschermers zijn voornamelijk gericht op handelen, de volgende beslissing nemen en acties plannen. De complexe gezinnen waarmee ze te maken hebben, vragen er juist om dat ze op gezette tijden even stilstaan, de casus vanuit verschillende kanten analyseren en afwegen, en hun eigen rol en aandeel in het verloop bekijken.
Nieuwe perspectieven
Volgens Marie-José Geenen, docent en supervisor aan de Avans Hogeschool, is reflecteren ‘het terugblikken op een ervaring, evenals op de context waarin deze plaatsvindt, deze ervaring in het bewustzijn halen, er betekenis aan verlenen en van daaruit keuzes maken voor nieuwe perspectieven’. Reflectie gaat in deze definitie over denken en handelen, maar óók over voelen en willen. Wat doet dit gezin met jou? Hoe zou je willen dat het contact verloopt? En welke eigen normen en waarden laat je al dan niet onbewust meespelen? Dit is dus iets anders dan je handelen of de voortgang van de hulp evalueren! Over het algemeen nemen professionals in de zorg voor jeugd weinig tot geen tijd voor reflectie.
Als je bij de reflectie op een casus je gevoelens en onderliggende gedachten en wensen verwoordt, kan dat leiden tot nieuwe inzichten over jezelf, vallende kwartjes en opluchting. Vervolgens ontstaat er ruimte om anders te handelen. Dat zou in mijn ogen iedere professional, ook gezinshuisouders, zich van tijd tot tijd moeten gunnen.
Gun je jezelf de tijd voor reflectie? En krijg je er ook de ruimte voor?
Oorspronkelijk gepubliceerd op Kennisnet Jeugd, http://www.kennisnetjeugd.nl.